پدافند غیرعامل:
از نظر واژه شناسی، واژه پدافند از دو جزء (پد) و (افند) تشکیل شده است، در فرهنگ و ادب فارسی “پاد” یا “پد” پیشوندی است که به معانی ضد، متضاد بوده و هرگاه قبل از واژه ای قرار گیرد معنای آن را معکوس می نماید، واژه آفند نیز به مفهوم جنگ، جدال، تهاجم، حمله و پیکار است در این راستا که پدافند که هم طراز با واژه “دفاع” می باشد شامل اقداماتی است که جهت مقابله با حمله و تهاجم دشمن انجام می شود که شامل انواع و اقسام اقدامات دفاعی از جمله “پدافند غیر عامل” و “پدافند عامل” می باشد در پدافند غیر عامل جهت مقابله با تهاجم و تهدیدات دشمن بدون استفاده از تسلیحات تهاجمی یا دفاعی و با استفاده از مجموعه ای از اقدامات و تمهیدات تدافعی، موجب کاهش آسیب پذیری تاسیسات، تجهیزات و نیروی انسانی میگردد. در صورتی که در پدافند عامل جهت مقابله با تهاجم و تهدیدات دشمن و دفع تهدیدات وی از انواع و اقسام تسلیحات دفاعی نظیر توپ، موشک، تانک، هواپیما های شکاری ، بمب افکن ، رزم ناو ، زیردریایی و … استفاده می شود.
کوتاه ترین تعریف پدافند غیرعامل ، “دفاع بدون سلاح” می باشد.
مجمع تشخیص مصلحت نظام در راستای سیاست های کلی نظام در سند چشم انداز ۲۰ ساله کشور، پدافند غیرعامل را به شرح ذیل تعریف نموده است:
“مجموع اقدام های غیر مسلحانه ای که موجب افزایش بازدارندگی، کاهش آسیب پذیری، تداوم فعالیت های ضروری، ارتقا پایداری ملی و تسهیل میریت بحران در مقابل تهدید ها و اقدام های نظامی دشمن می شود.”
وضعیت پدافند غیرعامل کشور چگونه می باشد؟
در پرتو هدایت و رهنمود های مستمر حکیمانه مقام معظم رهبری(مد ظله العالی) و مساعدت ، حمایت، هماهنگی و تدابیر ستاد کل نیروهای مسلح ج.ا.ا و برنامه ریزی، تلاش و تدبیر مسئولین، مدیران، کارشناسان و کارکنان سازمان پدافند غیر عامل کشور و همکاری وزارت خانه ها و دستگاه های اجرایی و استانی و حمایت های مجلس شورای اسلامی، پدافند غیر عامل کشور ضمن عبور از گردنه های سخت و بعضا دشوار ، در طی چند سال گذشته، از بدو تشکیل تا کنون شاهد اقدامات و تحولات مهم و پیشرفت و نوآوری قابل توجهی در کاهش آسیب پذیری زیر ساخت های ملی و مراکز حیاتی ، حساس و مهم کشور ، ارتقاء پایداری ملی ، تسهیل مدیریت بحران و افزایش بازدارندگی در برابر تهدیدات فراروی بوده است ، گفتنی است که مجموعه این سازمان به هیچ وجه نسبت به آن قانع نبوده و با عنایت به تهدیدات فراروی تا مصونیت سازی مجموعه پیکره کشور، خود را موظف و متعهد به برداشتن گام های تکمیلی مستمری به منظور حصول و محقق سازی اهداف راهبردی، عملیاتی و اجرایی پدافند غیر عامل می داند.
اسناد بالا دستی و الزامات قانونی پدافند غیرعامل
با تشکیل سازمان پدافند غیر عامل کشور در سال ۱۳۸۲ ، اقدام و پیگیری های لازم و مستمری جهت رفع خلاء های قانونی موجود از طریق مراجع قانونی انجام گرفت، مجلس شورای اسلامی با درج چندین ماده قانونی در حوزه پدافند غیرعامل در برنامه های پنج ساله چهارم ، پنجم و پیش نویس برنامه ششم توسعه جمهوری اسلامی ایران و سیاست های کلی نظام (توسط مجمع تشخیص مصلحت نظام) به شرح زیر وضع گردید، ضمن آنکه اساس نامه سازمان پدافند غیرعامل کشور نیز در نیم سال ۹۴ با پیگیری های لازم از طریق ستاد کل نیروهای مسلح مورد تایید و تصویب مقام معظم رهبری(مد ظله العالی) واقع گردید، توضیح اینکه با عنایت به اهمیت پدافند غیر عامل و نقش آن در افزایش اقتدار، امنیت ملی، و حفظ زیرساخت های حیاتی، حساس و مهم و اداره کشور در شرایط بحران ناشی از جنگ و سیال بودن و تغییر سریع ماهیت تهدیدات فراروی شایسته است، خلاهای موجود قانونی همواره مورد توجه و عنایت مسئولین محترم مجلس شورای اسلامی، دولت محترم و مجمع تشخیص مصلحت نظام قرار گرفته و با طرح و تدوین قوانین جامع، سازمان پدافند غیرعامل کشور را کماکان در محقق سازی اهداف ، راهبردها سیاست های تعریف شده یاری و حمایت نمایند.
اهم قوانین بالا دستی موجود به شرح ذیل می باشند:
- قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
- چشم انداز ۲۰ ساله جمهوری اسلامی ایران در افق۱۴۰۴
- سیاست های کلی نظام در حوزه خودکفایی دفاعی و امنیتی
- بند۱۱ ماده۱۲۱ قانون برنامه ۵ ساله چهارم توسعه جمهوری اسلامی ایران
- مواد ۱۹۸،۱۹۹،۲۰۱( بند ک) ، ۲۱۵ و ۲۳۱ قانون برنامه ۵ ساله توسعه جمهوری اسلامی ایران
- زیر بندهای (۵۳-۲) و (۵۳-۳) بند ۵۳ پیش نویس ۶ ساله توسعه جمهوری اسلامی ایران
- ۷- – بند ۱۵ ماده (۱) سند ملی آمایش یرزمین ۸- اساسنامه سازمان پدافند غیر عامل کشور
- سیاست های کلی نظام در حوزه پدافند غیرعامل (مصوب مجمع تشخیص مصلحت نظام
شامل ۱۳ بند مشروحه ذیل:
- تاکید بر پدافند غیر عامل که عبارت است از مجموعه اقدامات غیر مسلحانه که موجب افزایش بازدارندگی ، کاهش آسیب پذیری ، تداوم فعالیت های ضروری، ارتقاء پایدری ملی و تسهیل مدیریت بحران در مقابل تهدیدات و اقدامات نظامی دشمن می گردد.
- رعایت اصول و ضوابط پدافند غیر عامل از قبیل انتخاب عرصه ایمن، پراکنده سازی ، یا تجمیع حسب مورد ، حساسیت زدایی، اختفاء ، استتار، فریب دشمن و ایمن سازی نسبت به مراکز جمعیتی و حائز اهمیت بویژه در طرح های آمایش سرزمینی و طرح های توسعه آینده کشور.
- طبقه بندی مراکز ، اماکن و تاسیسات حائز اهمیت به حیاتی ، حساس و مهم و روز آمد کردن آن در صورت لزوم.
- تهیه و اجرای طرح های پدافند غیرعامل ( با رعایت اصل هزینه-فایده) در مورد مراکز، اماکن حائز اهمیت ( نظامی و غیر نظامی ) موجود و در دست اجراء بر اساس اولویت بندی و امکانات حداکثر تا پایان برنامه ششم و تامین اعتبار مورد نیاز.
- تهیه طرح جامع پدافند غیر عامل در برابر سلاح های غیر متعارف نظیر هسته ای، میکروبی و شیمیایی.
- دو یا چند منظور کردن مستحدثات، تاسیسات و شبکه های ارتباطی و مواصلاتی در جهت بهره گیری پدافندی از طرح های عمرانی و بویژه در مناطق مرزی و حساس کشور.
- فرهنگ سازی و آموزش عمومی در زمینه به کارگیری اصول و ضوابط پدافند غیرعامل کشور در بخش دولتی و غیر دولتی، پیش بینی مواد درسی در سطوح مختلف آموزشی و توسعه تحقیقات در زمینه پدافند غیر عامل
- رعایت طبقه بندی اطلاعات طرح های پدافند غیر عامل
- ممانعت از ایجاد تاسیسات پرخطر در مراکز جمعیتی و بیرون بردن اینگونه تاسیسات از شهرها و پیش بینی تمهیدات ایمنی برای آن دسته از تاسیساتی که وجود آنها الزامی است و ممانعت از ایجاد مراکز جمعیتی در اطراف تاسیسات پرخطر با تعیین حریم لازم.
- حمایت لازم از توسعه فناوری و صنایع مرتبط مورد نیاز کشور در پدافند غیر عامل با تاکید بر طراحی و تولید داخلی.
- به کارگیری اصول وضوابط پدافند غیر عامل در مقابله با تهدیدات نرم افزاری و الکترونیکی و سایر تهدیدات جدید دشمن به منظور حفظ و صیانت شبکه های اطلاع رسانی ، مخابراتی و رایانه ای.
- پیش بینی ساز و کار لازم برای تهیه طرح های مشترک ایمن سازی و ایجاد هماهنگی در سایر طرح ها و برنامه ها و مدیریت نهاد های مسئول ، در دو حوزه پدافند غیر عامل و حوادث غیر متقربه در جهت هم افزایی و کاهش هزینه ها.
- ایجاد مرکزی برای تدوین ، طراحی، برنامه ریزی و تصویب اصول وضوابط ، استانداردها، معیارها، مقررات و آیین نامه های فنی پدافند غیر عامل و پیگیری و نظارت بر اعمال آنها.